Μάθημα φωτογραφίας δρόμου, από τον Garry Winogrand

 Το πιο κάτω άρθρο εμφανίστηκε αρχικά στο τεύχος Ιουνίου του 1988 στο περιοδικό  Modern Photography Γράφτηκε από τον Mason Resnick,  ιδρυτή του Black and White World, για τον καιρό που διετέλεσε μαθητής του Garry Winogrand.

Είναι άκρως ενδιαφέρον για όσους ασχολούνται και θέλουν να ενδιατρίψουν βαθύτερα  με τη φωτογραφία δρόμου αλλά και να κατανοήσουν τις μεθόδους και τα «μυστικά» του μεγάλου φωτογράφου.

Ποιός είναι ο Mason Resnick

Ο  Resnick είναι ενεργός φωτογράφος στη φωτογραφία δρόμου. Η ζωή του σαν φωτογράφος κυριολεκτικά άλλαξε όταν μαθήτευσε κοντά στον Garry Winogrand το 1976. Έχει προωθήσει με μεγάλο ενθουσιασμό  τη φωτογραφία δρόμου (καθώς επίσης και άλλες μορφές φωτογραφίας). ο Resnick   έχει δημοσιεύσει πλειάδα άρθρων  για τη φωτογραφία σε πολλά περιοδικά φωτογραφίας και  ιστοχώρους από το 1983. Συνεργάστηκε με τα περιοδικά Modern Photography, Popular Photography, Photo Business, Shutterbug, Photo District News, Visio, Darkroom Photography, American Photo και Outdoor & Travel Photography. Διετέλεσε ακόμα αρθρογράφος  για θέματα  φωτογραφίας στους  New York Times.  Αυτήν την περίοδο είναι ο επικεφαλής του κέντρου εκμάθησης Adorama AIRC, όπου εργάζεται από το 2005, και διδάσκει  φωτογραφία δρόμου στο Perfect Picture School of Photography. Οι  φωτογραφίες του έχουν εμφανιστεί  στα περιοδικά  Stern, Hadassah, και Modern and Popular Photography . Φωτογραφικές συλλογές  του είναι μέρος της μόνιμης συλλογής του Μουσείου Τέχνης  της Πόλης της Οκλαχόμα.

Το μάθημα από τον μεγάλο δάσκαλο…

Τα μαθήματα φωτογραφίας στο εργαστήριο  με το Garry Winogrand, άρχισαν στο τρίτο όροφο μιας αίθουσας πάνω από τη πολύβουη οδό Nassau στο  Μανχάταν, τον Αύγουστο του  1976.

Την πρώτη ημέρα την περάσαμε μελετώντας τις φωτογραφίες από το  χαρτοφυλάκιο του Winogrand. Οι φωτογραφίες του  παρουσίαζαν μια καταπληκτική έλλειψη προσκόλλησης  σε οποιουσδήποτε κανόνες της σύνθεσης. Όπως ο πολυσύχναστος  δρόμος που ήταν έξω από το παράθυρό μας , έτσι και οι εικόνες του ήταν γεμάτες με  ανθρώπους σε κίνηση. Υπήρχε μια αβέβαιη αλλά δυναμική ισορροπία μεταξύ του χιούμορ και της  μοναξιάς, σε περίεργες γωνίες λήψης, που ήταν ένας πρωτόγνωρος αλλά ισχυρός συνδυασμός.

Μελετήσαμε  το χαρτοφυλάκιο του χωρίς όμως να ακούσουμε ούτε ένα σχόλιο από μέρους του. Ο   Winogrand  μιλούσε  λίγο. Φαινόταν ανήσυχος και βαριεστημένος ,βαριεστημένος που «κόλλησε» σε μια τάξη. Όταν τελικά άρχισε να μιλά , η σκληρή φωνή του μου θύμισε ταξιτζή της Νέας Υόρκης.

Πολλές φορές οι μαθητές προσπάθησαν να σπάσουν αυτή την αδέξια σιωπή με μια ερώτηση που όμως την απαντούσε μονολεκτικά. Κάναμε  ένα διάλειμμα για καφέ. Ο Winogrand εξακολουθούσε να μην μιλά πολύ. Φαινόταν να περιμένει από εμάς  να τον ρωτήσουμε κάτι, για να μας πει κάτι, αλλά οτιδήποτε ήταν να πει δεν  έβγαινε  εύκολα από το στόμα του. Αγωνιστήκαμε να βρούμε τις ερωτήσεις, ελπίζοντας ότι κάποια  θα τον έπειθε, ώστε να πάρουμε  κάποιες χρήσιμες πληροφορίες από αυτόν. Ο  Winogrand έσπασε αυτή του τη  σιωπή μόνο για να μας  πει μια ιστορία-ανέκδοτο. Πήγαμε στα σπίτια μας, μετά από τέσσερις ώρες,  μπερδεμένοι να αναρωτιόμαστε, τι είχαμε μάθει;

Την  επόμενη ημέρα, ήταν λιγάκι καλύτερα τα πράγματα. Οι ερωτήσεις ήρθαν γρηγορότερα και υπήρξε λιγότερη σιωπή.  Τελικά όμως πάλι καταλήξαμε να είμαστε σε σύγχυση. Ο  Winogrand μας είπε ότι «οτιδήποτε- είναι υποψήφιο προς φωτογράφιση».

 Είπε ότι οι περισσότεροι κάνουμε μόνο τις φωτογραφίες που ξέρουμε, είναι δύσκολο έτσι να διαλυθούν οι προκαταλήψεις μας για το πώς ένα πράγμα θα πρέπει να δείχνει φωτογραφημένο. Μας είπε  να αφήσουμε το τι βλέπουμε να καθορίζει το που θα είναι τα όρια της φωτογραφίας. Μας προέτρεψε ακόμα να ξεχάσουμε τις προκαταλήψεις μας για το πώς πρέπει  να φωτογραφηθεί κάτι.  Μια φωτογραφία είπε,  είναι η παραίσθηση μιας κυριολεκτικής περιγραφής για το πώς η φωτογραφική μηχανή είδε ένα κομμάτι του χρόνου και του χώρου." Θέλησα να μάθω ποια  τεχνική ο Winogrand  χρησιμοποιούσε  για να πάρει τις καλύτερες φωτογραφίες του, αλλά η όλη συζήτηση  κατάληξε σε μια παράξενη, εσωτερική θεωρία!

Μέχρι την Τετάρτη, οι σπουδαστές εξακολουθούσαν να είναι ανήσυχοι. Είχαμε μια συνάντηση  με το Διευθυντή του προγράμματος και του εκφράσαμε τις ανησυχίες μας. Κάποιοι από τους σπουδαστές ήταν έτοιμοι να τα παρατήσουν.

Ο διευθυντής μας εκμυστηρεύθηκε  ότι ο Winogrand  δεν είναι εύκολος ,ούτε προσφέρει εύκολη  εκμάθηση.  «Να  είστε υπομονετικοί και θα καταλάβετε σύντομα την αξία του» μας είπε. Εάν δεν μέναμε ικανοποιημένοι μέχρι το Σαββατοκύριακο, ήταν έτοιμος να  μας επιστρέψει τα δίδακτρα.

 Πίσω στην τάξη λοιπόν. Μετά από μια ώρα και κάτι, τα ατέλειωτα αστεία του Winogrand  μαζί με καφεδάκι , το μάθημα κατάληξε πάλι ανώφελο.

 Ξαφνικά, σχεδόν με αγανάκτηση, είπε, " ουφφφ, ας πάμε επιτέλους εκεί έξω να τραβήξουμε φωτογραφίες!

Τότε ήταν που πραγματικά άρχισε το μάθημα!

Ο Winogrand άνοιξε την τσάντα των φωτογραφικών μηχανών του και σε αυτήν ήταν δύο Leica M4'  εξοπλισμένες  με  φακούς 28mm καθώς και αρκετές δωδεκάδες φιλμ tri-Χ. Το κάλυμμα της τσάντας ήταν καλυμμένο με  κίτρινες ετικέτες, αυτά τα υπενθυμητικά χαρτάκια. Μας είπε ότι είχε  γράψει  σε αυτές τις ετικέτες τις συνθήκες φωτισμού για το κάθε ρολό φιλμ που τέλειωνε,  και τις έβαζε εκεί  ούτως ώστε μετά να ξέρει πώς να τα εμφανίσει. Καθώς περπατούσαμε προς την έξοδο του κτήριο, άρχισε να  τυλίγει  το λουρί της Leica γύρω από το χέρι του, έλεγξε το φως, ρύθμισε γρήγορα την ταχύτητα του κλείστρου και έλεγξε το διάφραγμα . Φαινόταν απόλυτα  έτοιμος να «επιτεθεί» . Βγήκαμε τελικά από το κτήριο και βρεθήκαμε στο δρόμο.

 Αντιληφθήκαμε γρήγορα τη τεχνική που χρησιμοποιούσε. Περπατούσε  αργά ή σταματούσε στη μέση της διάβασης  πεζών, την ώρα ακριβώς που οι άνθρωποι την διέσχιζαν. Φωτογράφιζε «γόνιμα»,αν μπορούμε να το πούμε έτσι. Τον παρακολουθούσα να διασχίζει  ένα ολόκληρο τετράγωνο και να εξαντλεί  ένα ολόκληρο φιλμ χωρίς να μειώσει  το διασκελισμό του. Καθώς  ξαναγέμιζε την μηχανή του με φιλμ, τον ρώτησα εάν αισθανόταν άσχημα που χάνει κάποιες φωτογραφίες την ώρα που σταματά για να φορτώσει τη μηχανή με φιλμ. " Όχι βέβαια "  απάντησε, " δεν υπάρχει καμία φωτογραφία την στιγμή που γεμίζω με φιλμ." Κοίταζε συνεχώς γύρω του και συχνά θα έβλεπε και θα «αναγνώριζε» μια κατάσταση στην άλλη πλευρά μιας πολυσύχναστης διασταύρωσης. Αγνοώντας την κυκλοφορία, θα έτρεχε διασταυρώνοντας τον δρόμο για να πάρει την φωτογραφία. Απίστευτο,  κι όμως, οι άνθρωποι δεν αντιδρούσαν όταν τους φωτογράφιζε. Μου προκαλούσε έκπληξη το ότι ο  Winogrand δεν κατέβαλε καμία προσπάθεια να κρυφτεί και ακόμα το γεγονός ότι στεκόταν εκεί, στη μέση του δρόμο, όπου  βρισκόταν το θέμα του. Πολύ λίγοι τον παρατηρούσαν και πραγματικά κανένας δεν φαινόταν  ενοχλημένος. Ο  Winogrand καταλάβαινε από πριν την «ενέργεια» των θεμάτων του, χαμογελούσε συνεχώς ή χαιρετούσε τους ανθρώπους καθώς φωτογράφιζε. Φαινόταν λες και η φωτογραφική μηχανή του ήταν δευτερευούσης σημασίας και ο κύριος σκοπός του ήταν να επικοινωνήσει (γρήγορα μεν), σε μια προσωπική επαφή με τους ανθρώπους που περπατούσαν κοντά του. Συγχρόνως, καθώς περνούσε από τη σκιά στο φως του ήλιου και το ανάποδο, ρύθμιζε συνεχώς την(χωρίς φωτομέτρηση)  φωτογραφική μηχανή του. Ήταν σαν δεύτερη φύση του. Θυμάμαι ότι το πρώτο σχόλιό του όταν βγαίναμε από το κτήριο ήταν  " συμπαθητικό φως--1/250  σε f/8."

Προσπάθησα να μιμηθώ την τεχνική του Winogrand . Πήγα κατευθείαν επάνω στους ανθρώπους, πήρα φωτογραφίες τους,  χαμογελώντας,  ακριβώς όπως τον δάσκαλο. Κανένας δεν παραπονέθηκε, μερικοί μου ανταπέδωσαν και το χαμόγελο! Προσπάθησα να φωτογραφίσω και χωρίς να κοιτάζω μέσω του σκοπεύτρου, αλλά όταν με είδε ο Winogrand , μου είπε  με αυστηρό και επιτακτικό ύφος “ δεν φωτογραφίζουμε ΠΟΤΕ χωρίς να κοιτάζουμε , θα  χάσεις τον έλεγχο στο καδράρισμα σου ". Δεν πίστευα  ότι είχε το χρόνο να κοιτάζει στο σκόπευτρο του, και έτσι προσπάθησα να τον παρατηρήσω πιο στενά . Πράγματι, ο Winogrand κοίταζε πάντα μέσω του σκοπεύτρου του προς το θέμα του.  Ήταν σε κλάσματα δευτερολέπτου, αλλά  μπορούσα να τον δω όταν άλλαζε ελαφρώς  θέση στη μηχανής του, ενώ συγχρόνως εστίαζε, προτού πατήσει το κλείστρο. Ήταν ακριβής και ταχύτατος στον έλεγχο του.

 

  

         Δύο από τις εξαιρετικές  φωτογραφίες  του Garry Winogrand

 Παίρνοντας έμπνευση από τον δάσκαλο τράβηξα οκτώ φιλμ εκείνη τη μέρα! Δούλευα όλη τη νύχτα  για να τα τυπώσω και την επόμενη μέρα παρουσίασα, κατενθουσιασμένος, στο δάσκαλο περίπου 50 τυπωμένες φωτογραφίες. Ο Winogrand τις χώρισε σε δύο στήλες, καλές και κακές και μετά  μου τις έδωσε πίσω  χωρίς  κανένα σχόλιο. Τον πίεσα για  λεπτομέρειες:  τι είναι αυτό που κάνει αυτήν την φωτογραφία καλή ; Γιατί συμπαθείς  εκείνη  την φωτογραφία  και όχι αυτή; Μου απάντησε απλά " είναι  καλή φωτογραφία!" και με προέτρεψε να ρίξω  μια πιο προσεκτική ματιά στις φωτογραφίες που τραβά. Ήμουν απογοητευμένος, αλλά αισθάνθηκα και την  πρόκληση. Το υπόλοιπο του μαθήματος κύλησε  στο ίδιο μοτίβο. Την υπόλοιπη μέρα  συνέχισα να φωτογραφίζω σαν μανιακός  (όπως και οι περισσότεροι από τους άλλους σπουδαστές). Δούλεψα στο σκοτεινό θάλαμο μέχρι την αυγή, ετοίμασα  μια δέσμη φωτογραφιών  8x10  και γύρισα στη Νέα Υόρκη από το Long Island για το μάθημα των  9 π.μ.

Ο  Winogrand χώρισε πάλι τις φωτογραφίες σε καλές και αδιάφορες. Μελέτησα τις επιλογές του, προσπαθώντας να μπω στη λογική του. Ξαφνικά συνειδητοποίησα ότι όταν «λειτουργεί» ολόκληρη η φωτογραφία—δίνει μια διαισθητική απάντηση σε κάτι οπτικό, ανεξήγητο με λέξεις, «…την συμπαθώ» . Εάν μόνο ένα μέρος της φωτογραφίας λειτουργήσει, αυτό δεν είναι αρκετό.

 

     Μαθητές βλέπουν τη κρητική του Winogrand  Φώτο O.C. Garza

Μας είπε ότι το cropping μας  ήταν λανθασμένο και να φωτογραφίζουμε  σε πλήρες πλαίσιο έτσι ώστε   " η ποιότητα του οπτικού προβλήματος να βελτιωθεί." Ο  Winogrand μας είπε ακόμα να φωτογραφίζουμε  αυτό που εμείς νιώθουμε ότι μας λέει κάτι και να εμπιστευόμαστε  τις επιλογές μας, ακόμα κι αν κανένας άλλος  δεν συμφωνεί με αυτές .

Την επόμενη εβδομάδα, ο Winogrand  μας είπε για τις μεθόδους με τις οποίες δούλευε ,οι οποίες ήταν μάλλον ανορθόδοξες, αλλά καθόλου επιφανειακές. Δεν εμφάνιζε ποτέ φιλμ μετά από μια φωτογράφιση . Περίμενε σκόπιμα ένα  ή δύο χρόνια, λέγοντάς μας ότι  έτσι δεν θα είχε ουσιαστικά καμία ανάμνηση της πράξης η της λήψης μιας μεμονωμένης φωτογραφίας. Αυτό, έλεγε, δημιουργούσε τις προϋποθέσεις για μια   αυστηρότερη κρητική για τις φωτογραφίες του!  Όπως μας είπε " Εάν ήμουν σε μια καλή διάθεση  την ημέρα της φωτογράφισης, τότε εμφάνιζα το φιλμ αμέσως, " μπορούσα να επιλέξω μια εικόνα επειδή θυμόμουν  πόσο καλά αισθάνθηκα όταν  την πήρα και όχι απαραιτήτως επειδή ήταν μια πολύ καλή φωτογραφία.  Θα κάνετε  καλύτερες επιλογές εάν προσεγγίζετε  «ψυχρά» τα αρνητικά  σας και  διαχωρίζοντας την επεξεργασία από την φωτογράφιση όσο το δυνατόν περισσότερο. "

Ο Winogrand έβρισκε  μερικά από τα πιο δημοφιλή  θέματά του με τη μελέτη των workprints του. Δεν βγήκε ποτέ λέγοντας " Θέλω να φωτογραφίσω το τάδε σήμερα, " επειδή αυτό δημιουργεί προκαταλήψεις και σε  αποτρέπει από το να είσαι ανοικτός  να δεις άλλα πράγματα. Εργάστηκε χωρίς  προκαταλήψεις σε αυτό που θα λέγαμε  κατάλληλο φωτογραφικό θέμα ή το πώς μια φωτογραφία πρέπει να δείχνει. Είχε πει,

" Φωτογραφίζω κάτι για να δω πως θα φαίνεται φωτογραφημένο." Μας ενθάρρυνε  να μελετήσουμε τις  φωτογραφίες των μεγάλων φωτογράφων. Δείτε τις τυπωμένες δουλείες τους στις γκαλερί  και τα μουσεία για να ξέρετε πώς μια καλά τυπωμένη  φωτογραφική δουλειά δείχνει. Μας σύστησε τους Αμερικανούς  Robert Frank, το American Images  του Walker Evans τον Robert Adams'  τη δουλεία του Lee Friedlander, Paul Strand, Brassai, Andre Kertesz, Weegee και του Henri Cartier-Bresson.

Μας συμβούλεψε ακόμα να είμαστε πάντα εκεί που υπάρχει πολύς κόσμος και συμβαίνουν πράγματα για φωτογράφιση. Το  αγαπημένο του μέρος φωτογράφισης ήταν το Columbus Circle στην πόλη της Νέας Υόρκης, Κυριακές στις 3 μ.μ.

 Όταν κάποτε τον ρώτησα γιατί βγάζει με κλίση τους ορίζοντές του; Μου απάντησε

" Ποια κλίση; " δεν ενδιαφερόταν να κρατά  τους ορίζοντες σε ευθεία γραμμή μέσα στο πλαίσιο, αλλά πάντα είχε ένα κάθετο πλαίσιο αναφοράς στις εικόνες του. (Αυτό μπορεί να είναι και ο μόνος κανόνας της σύνθεσης που μας δίδαξε.)

Είπε ότι η ένταση μεταξύ της φόρμας και του περιεχομένου μιας φωτογραφίας τη κάνει επιτυχημένη. Μας είπε ακόμα ότι η επιτυχέστερη τέχνη είναι αυτή που βρίσκετε στα πρόθυρα της αποτυχίας. Αυτές όλες οι ανάμεικτες ιδέες πρόσθεσαν τελικά πάνω μας μια συνεπή προσέγγιση στη φωτογραφία που μπορεί να συνοψιστεί σε δύο λέξεις: καμία προκατάληψη. Οι φωτογραφίες του δεν είχαν τίποτα που να παραπέμπει η έστω να μοιάζει με κάτι που υπήρξε και πριν στην φωτογραφία δρόμου.  Ακόμη και η μέθοδος διδασκαλίας του (που άφηνε τους σπουδαστές να δημιουργήσουν το μάθημα με ερωτήσεις, απαντώντας  μόνο όπου είχε κάτι σημαντικό να πει) απεικόνιζε και τη φιλοσοφία ανατροπής του σε οποιοδήποτε προηγούμενο παράδειγμα για το «πώς  γίνεται» μια φωτογραφία.

Μετά το τέλος του εκπαιδευτικού χρόνου, έβλεπα τη φωτογραφική μηχανή μου και τον κόσμο διαφορετικά πια. Ενθαρρυμένος και από τα τελευταία λόγια του Winogrand' την ώρα του αποχωρισμού  από το σχολείο, που μου είχε πει" Πάρε  μια άλλη φωτογραφική μηχανή και δούλεψε μαζί της"  Αγόρασα λοιπόν μια  Leica Μ3 με 35mm φακό  και συνέχισα το ταξίδι μου στην τέχνη της φωτογραφίας. Τον Winogrand τον ξαναείδα το 1982 σε μια διάλεξη  που έδωσε  στο Queens College. Δράττοντας την ευκαιρία του έδειξα κάποια πρόσφατη δουλεία μου. Είπε ότι «τη συμπάθησε» και γυρίζοντας  μου είπε να συνεχίσω. Αφού μου υπέγραψε μια φωτογραφία που του  πήρα από τη χρονιά  που κάναμε τα μαθήματα του είπα, " θα σας δω την επόμενη φορά δάσκαλε. " Αλλά δυστυχώς δεν υπήρξε επόμενη φορά. Δύο χρόνια αργότερα έφυγε για το μεγάλο ταξίδι.

Πηγη :  http://photographytrain.blogspot.gr/